Η παιδική ηλικία είναι η περίοδος όπου διαμορφώνεται η προσωπικότητα μας, οι αντιλήψεις και οι προσδοκίες από τους ανθρώπους γύρω μας. Ένας από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες αυτής της διαμόρφωσης είναι τα γονεϊκά πρότυπα, δηλαδή η συμπεριφορά, οι αξίες και οι τρόποι αλληλεπίδρασης που παρατηρούμε από και στους γονείς μας. Οι γονείς, λειτουργούν ως το πρώτο μοντέλο σχέσεων που γνωρίζουμε, είναι οι πρώτοι καθρέφτες μέσα από τους οποίους βλέπουμε τον εαυτό μας.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς που τα ενθαρρύνουν, τα υποστηρίζουν και τους δείχνουν αγάπη χωρίς όρους, αναπτύσσουν ισχυρή αυτοεκτίμηση. Αντίθετα, οι επικριτικοί, αδιάφοροι ή υπερβολικά απαιτητικοί γονείς μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κάτι που μπορεί να αντικατοπτρίζεται στις επιλογές και στις δυναμικές των μελλοντικών μας σχέσεων.
Πώς επηρεάζουν οι γονεϊκές σχέσεις τις προσωπικές μας σχέσεις;
Οι σχέσεις των γονιών μας αποτελούν το βασικό υπόδειγμα για τις δικές μας ρομαντικές σχέσεις. Εάν μεγαλώσαμε σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσε η αγάπη, ο σεβασμός και η επικοινωνία, είναι πιθανότερο να αναζητήσουμε και να δημιουργήσουμε παρόμοιες σχέσεις. Αντίθετα, αν η σχέση των γονέων μας ήταν γεμάτη εντάσεις, συγκρούσεις ή αδιαφορία, μπορεί υποσυνείδητα να επαναλάβουμε αυτά τα μοτίβα ή, σε κάποιες περιπτώσεις, να τα απορρίψουμε πλήρως.
Επιπλέον, οι εμπειρίες μας ως παιδιά διαμορφώνουν τον τύπο προσκόλλησης που αναπτύσσουμε στις σχέσεις μας. Τα παιδιά που μεγάλωσαν με γονείς συναισθηματικά διαθέσιμους, που τους παρείχαν ασφάλεια και υποστήριξη, τείνουν να αναπτύσσουν ασφαλείς σχέσεις στην ενήλικη ζωή τους. Αντίθετα, αν οι γονείς ήταν απόμακροι, επικριτικοί ή απρόβλεπτοι στη συμπεριφορά τους, μπορεί να δημιουργηθούν μοτίβα ανασφαλούς προσκόλλησης, όπως φόβος εγκατάλειψης ή αποφυγή της συναισθηματικής εγγύτητας.
Τέλος, ο τρόπος που οι γονείς μας διαχειρίζονταν τις διαφωνίες και τις συγκρούσεις έχει άμεσο αντίκτυπο στον τρόπο που εμείς αντιμετωπίζουμε τις αντιπαραθέσεις στις προσωπικές μας σχέσεις.
Αν είδαμε τους γονείς μας να επιλύουν τις διαφορές τους με διάλογο και σεβασμό, είναι πιθανό να εφαρμόζουμε την ίδια τακτική. Αν, όμως, μάθαμε ότι οι συγκρούσεις συνοδεύονται από φωνές, σιωπηλή τιμωρία, απομάκρυνση ή ακόμα και επιθετικότητα, ενδέχεται να δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε τις διαφωνίες στις σχέσεις μας.
Μπορούμε να ξεπεράσουμε τις επιδράσεις των γονεϊκών μας προτύπων;
Αν και η παιδική ηλικία μας παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των σχέσεών μας, δεν καθορίζει απόλυτα το μέλλον μας. Η αυτογνωσία, η ψυχοθεραπεία και η συνειδητή προσπάθεια μπορούν να μας βοηθήσουν να αναγνωρίσουμε τα μοτίβα που έχουμε υιοθετήσει και να τα αλλάξουμε. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα γονεϊκά πρότυπα μας έχουν επηρεάσει είναι το πρώτο βήμα για τη δημιουργία υγιών και ισορροπημένων σχέσεων.
Άρα, το γεγονός ότι μεγαλώσαμε με συγκεκριμένες δυναμικές δεν σημαίνει ότι είμαστε καταδικασμένοι να τις επαναλάβουμε.
Μέσα από την αυτογνωσία και την εξέλιξή μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε τις σχέσεις που πραγματικά επιθυμούμε, βασισμένες στην αγάπη, τον σεβασμό και τη συναισθηματική ωριμότητα.
Ανδριάνα Μπουζάκη
Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων